ترتیب حکمیترتیب حکمی در برابر ترتیب فعلی و ترتیب حقیقی است ۱ - تعریف ترتیب حکمىبه احکام ترتیب بدون وجود ترتیب حقیقى و یا نیت ترتیب گفته می شود. ۲ - ترتیب حکمی در فقهعنوان ترتیب حکمى- در برابر ترتیب فعلى یا حقیقی- نخستین بار در کلمات برخى قدما در باب طهارت، مسئله غسل ارتماسی مطرح شده است. غسل به دو گونه انجام مى‌شود: ترتیبى که رعایت ترتیب حقیقی- ابتدا شستن سر، سپس سمت راست و پس از آن سمت چپ بدن- در آن شرط است و ارتماسی که ترتیب یاد شده در آن شرط نیست. برخى قدما گفتهاند: در غسل ارتماسى ترتیب حکمى وجود دارد. ۳ - معانی ترتیب حکمیبراى ترتیب حکمى دو معنا ذکر شده است: ۱. جریان احکام ترتیب مطرح در غسل ترتیبی. غسل ارتماسى در این معنا به منزله غسل ترتیبى خواهد بود و کسى که با فرو رفتن دفعى در آب غسل ارتماسى مى‌کند ابتدا به طهارت سر، سپس طرف راست و پس از آن، طرف چپ بدن او حکم مى‌شود. نتیجه آن، این است که اگر جایى از سمت چپ بدن شسته نشده باشد همان قسمت را مى‌شوید و اگر آب به جایى از سمت راست بدن نرسیده باشد آن قسمت را همراه با سمت چپ مى‌شوید. چنان‌که در غسل ترتیبى، حکم چنین است. لیکن بسیارى از فقها ترتیب حکمى را باطل دانسته و در فرض یاد شده قائل به اعاده غسل ارتماسی شده اند. ۲. برخى براى ترتیب حکمى معناى دیگرى ذکر کرده اند و آن عبارت است از نیت ترتیب براى کسى که غسل ارتماسى مى‌کند ۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۴۴۳. |